ZEHRA BAŞARAN’ın BİR RESMİ (140X170)
5 Haziran 2012
Bu resme şöyle bir bakanların, bakıp da görmeyenlerin, görüp de anlamayanların aklından geçenleri duyar gibiyim:
-Siyahlar giymiş bu kadının bu kayıkta ne işi var?
Üstelik, yağmur yok, güneş yok; ne diye şemsiye açmış?
Garip, doğrusu!
-Ah, böyle bir kayığım olsaydı, atlar, denize açılırdım
ben; kıyıda kalır mıydım hiç.
-Postalın sahibi nerede? Sadece bir tek postal
görünüyor; ressam, ikincisini yapmayı unuttu demek ki.
-Kadın, ne diye siyahlar giymiş? Belki de matemli;
denizde sıkıntısını dağıtmaya gelmiş, ama demek ki
konuşacak kimsesi de yok.
-Ne kadar da ıssız bir deniz; ne bir dalga ne de başka
bir tekne var. Bir tek martı bile yok!
-Her halde bu kadının kocası kayıkçıydı, ve ölmüş ki,
kadın, matem tutuyor.
-Ev kadını dediğin yalnız başına kayıklara biner mi?
-Halatı çekenler kim? Acaba kadını kaçırıyorlar mı?
Ben olsam, kayıktan hemen atlar, kıyıya çıkardım.
Bir resmi bütünüyle ve hakkıyla anlayabilmek için, önce, o resmin detaylarını tanımlamak gerektiğine inanan dikkatli bir izleyici, bakın, nelerin farkına varacaktır: kayık hareket halindedir; çünkü, dümen suyu hafif çalkantılıdır. Kayığın dümeni ve kürekleri bulunmamaktadır. Kayık, nispeten yenidir ve adının yazılması gereken yerde “1” rakamı görülmektedir.
Kadın, sıkıca giyinmiştir, gençtir, ve yüzü izleyiciye dönüktür. Kıyıda duran bot, nispeten yenidir ve, büyüklüğüne bakılırsa, bir erkek botudur. Ortalık tamamen ıssız olup kadın bu ortamda tamamen yalnızca görüntülenmiştir. Kayık, kıyıdan henüz açılmamıştır. Diğer detaylara, sırası geldikçe, aşağıda değineceğim.
Bence, bu resim, bir kadının ya da kadınların bağımsız kişiliğini, yaşam mücadelesini, ve özlemlerini, izleyicilere Sembolizm ve Romantizm ekolleri yoluyla anlatmayı amaçlamıştır. Kayık, kaderi temsil etmektedir; kayığa “1” adının verilmesi, bu kader yolculuğunun yalnız yaşanacağını ileri sürmektedir. Kayığın içindeki kadın, ressamın kendisini temsil edebileceği gibi tüm kadınlara da seslenmektedir. Kadın, kaderin varlığını algılamakla beraber, ona boyun eğmeyecek, mücadele edecektir. Şemsiye ve paltonun koruyucu özellikleri, kadının olumsuz etkenlere karşı bir dereceye kadar hazırlıklı olduğunu ima etmektedir. İnce halat da kader tarafından ya da kadının hayatta karşılaşabileceği çeşitli güçler tarafından çekilmektedir: politik güç, para gücü, din gücü, medya gücü, sosyal baskılar, doğal etkenler gibi. Kadın, bu güçlere karşı, kendi özgür yaşamını, sadece kendi iradesiyle sürdürebileceğinden emin olamadığı içindir ki kayığın kürekleri ve dümeni onun eline ya da hükmüne verilmemiştir. Kadının genç olması, yaşamının henüz başlangıcında olduğunu; yüzünün izleyiciye dönük olması, onun tanınmaktan çekinmeyen kişilik sahibi bir birey olduğunu; yalnız ve kıyıdan henüz açılmamış olması da bu bağımsız-bireysel kimliğini yakın bir geçmişte seçmiş ve geliştirmiş olduğunu, ve bu yolculuğun başlangıcında olduğunu ima etmektedir. Kıyıdaki erkek botu, geride kalanları, özgürlük uğruna terk edilmiş bir sevgiliyi, ya da toplumu temsil ediyor olabilir; ama kadın, bu engellerden ve kısıtlayıcı yüklerden kopmayı başarmış görünüyor. Kadının giysilerinin ve şemsiyenin siyah renkte seçilmesi, iletişime dramatik bir “aura” vermektedir. Kıyıdaki kazık ve ona bağlı olup ta koparılmış olan ince halat, büyük bir olasılıkla, şimdi kaderin çektiği halattır; yani, kadın kadere tek başına meydan okuyacak olgunluğa erişmiş, ve yaşam yolculuğuna tek başına başlamıştır; ya da bunun özlemini çekmektedir.
Tüm ortamda fırtınadan önceki bir sessizlik hâkim olduğunu sezmek, ve bu nedenle, bu saygıdeğer kadına iyi şanslar dilemek ve hatta yardım edebilmek arzusuna kapılmamak mümkün değil!
Zehra Başaran, önemli, güncel, ve sıra dışı kavramları şairane bir incelikle tasarlayıp güçlü bir yağlıboya tekniğiyle resimlerine yükleyerek izleyicileriyle paylaşmakta önde gelen bir ressamımız konumuna gelmiştir. Örneğin, bu resim, yerli ve yabancı kadın-hakları derneklerinin iç mekânlarında başköşeye konulacak değerdedir. Zehra Başaran’ı içtenlikle kutluyor, ve yeni resimlerinin yolunu gözlüyorum.
Sezer Aykan
Sanatlar eleştirmeni, MAC
Görsel sanatlar işletmecisi, MVAM
